Yedek paraşüt çöküş oranı

Yamaç paraşütünü kontrol edemediğmiz acil durumlarda en son çare olarak kullanmak zorunda olduğmuz yedek paraşütün harnessimizde kullanılmaya hazır bir vaziyetde olması özellikle termik uçuşlarında ve siv de hepimizin içini bir nebze olsun rahatlatan bir unsurdur. Fakat genelde yamaç paraşütünü alırken gösterdiğmiz özeni yedek paraşütde pek göstermez teknik verilerini dikkatli bir şekilde incelemeden alırız.
Çöküş oranının pratikte ne anlama geldiğni ve olası kötü durumlarda sizi ne kadar etkileyebileceğni göstermek ve böylece yedek alırken çok daha özenli ve dikkatli bir seçim yapmanız dileğiyle bu yazıyı yazıyorum.
Yedek paraşütler En testinde temel olarak açılış zamanı çöküş oranı stabilite olarak değerlendirilir.
En testinden geçmesi için açılış zamanı 5 sn nin altında, çöküş oranı en fazla 5.5 m/sn olmalı ve çok fazla salınım yapmadan pilotun başının üstünde stabil kalmalıdır. Ayrıca bir helikopterden ağırlıkla 5 sn lik bir serbest düşüşle hızı 40 m/sn ye ulaştıktan sonra yedek paraşüt açılarak yük testide uygulanır. 40 m/sn saatde 144 km lik bir hıza eşittir. Bu ayrıca 5g lik bir spiraldeki açısal hıza eşittir. Derin dpiraldeki 5g lik açılış şokunuda karşılayabileceği anlamına gelir.
Birde eski bir standart olan dhv nin Ltf testi var. Onda çöküş oranı max 6.3 m/sn olmalıdır. Bazı firmalar dhv testini uygulamakta veya her ikisine göre max pilot ağırlığını verebilmekte.

Benim esas dikkatinizi çekmek istediğim nokta ise sadece birer sayıdan ibaret olan çöküş oranlarının gerçek dünyada ne ifade ettiği. Yani 5.5 m/sn veya 6.3 m/sn ne anlama geliyor. Yani bu hızda yere temas etmeyi tecrübe etmek için illa yedek mi atmamız lazım ?

En testine göre 5.5 m/sn hız saatde 19.8 km hızla yeryüzüne çarpacağnız anlamına geliyor. 6.3 m/sn ise 6.3 × 3.6= 22.68 km lik hızla. Fakat hala bizim için pek anlamlı bir veri değil.
Peki soruyu şöyle sorarsak paraşütle 5.5 m/sn lik bir düşüşü tecrübe etmek için paraşütsüz bir şekilde kaç metre yükseklikten atlamamız lazımki 5.5 m/sn hızla yere çarpalım. Yani öyle bir yükseklikten atlayalımki yere ayaklarımız temas ettiğimde 5.5 m/sn lik hıza ulaşmış olalım. Soru fizikte mekanik enerji korunumu ile ilgilidir ve çözümü çok basittir.
Yani 5.5 m/sn lik kinetik enerjiye sahip olmak için kaç metre yüksekliğe ihtiyacımız var.
Potansiyel enerji=Kinetik enerji
mxgxh=½ mxV2 sadeleşirse
h=1/2gxV2 olur formülümüz
h=1/2×1/9.8x(5.5×5.5)
h= 1.54 m
Yani 1 metre 54 cm lik bir yükseklikten atladığmızda 5.5 m/sn ye hıza ulaşmış oluruz yere ayaklarımız değdiğinde. Bu da 5.5 m/sn hızla çöken yedek paraşütle düşme tecrübesine eşittir.

Yaklaşık 1.5 metre yükseklikten ayaklarınızın üzerine düşmeniz dahi vucudunuzdaki kemikleri ve kasları hissettiren sarsıcı bir deneyimdir:) Pekala ayaklarınızın üzerine değilde o yükseklikten yere yan bir şekilde omuzunuzun üstüne ya da sırt üstü bir şekilde atladığınızı ve yere 5.5 m/sn lik hızla çarptığnızı hayal edin. Ovvvv… gerçekten düşünmesi bile acı verici:) peki böyle bir senaryo mümkün mü ?
Malesef evet. Yedek paraşütün çöküş oranı kadar stabiliteside önemli. Çok fazla salınım olursa ayaklarınızın üzerine değil yan veya sırt üstü düşebilirsiniz. Yedek paraşüt testlerini sakin havada yapıyorlar. Fakat genelde biz yedeği sakin değil çok daha hırçın türbülanslı havada atıyoruz. Stabilite için ana paraşütün toplanması ya da tamamen söndürülmeside bu yüzden önemli. Hatta bu yapılamıyorsa quick release karabina kullanarak ana paraşütden kurtulmak yada hook knife (kanca bıçak) ile ana paraşütün ipleri veya kolonları kesip serbest kalmak iyi bir seçenek olabilir. Yoksa ana paraşüt stabilitenizi bozup çöküş oranınızı arttırabilir.

Diyelimki türbülansdan veya ana paraşütden kaynaklı yedek paraşütün stabilitesi bozulup çöküş oranı arttı ve 5.5 m/sn yerine Ltf nin max standardı olan 6.3 m/sn hızla yere düştünüz. 0.8 m/sn lik fark ne anlama geliyor isterseniz hesaplayıp bir bakalım. (Downplane durumunda çok daha hızlı çökebilirsiniz ki yedek paraşüt çok dengesiz bir konumdadır)

Formülümüz h= ½ x 1/gravity x V2(v kare)
h=½ x 1/9.8 m/sn x (6.3 m/sn x 6.3 m/sn)
h= 2.02 metre

Yan veya sırt üstü 2 metre yükseklikten düşmek sizi ciddi bir şekilde sakatlayabilir. 5 nokta taklası atmadan ayaklarınızın üstüne düşmek dahi acı verici bir deneyim olabilir. Bu tür senaryolar için 5 nokta taklası çalışmakda oldukça faydalı olacaktır.

Çöküş oranını etkileyen en büyük faktör uçuş ağırlığnız. Bu yüzden uçuş ağırlığnıza uygun bir yedekle uçmanız hayati önem taşıyor. Uçuş ağırlığı 80 kg olup 120 kg lık yedekle uçarsak ne olur. Çöküş oranı düşecek fakat bu seferde yedeğin açılış zamanı uzayacak ve en önemliside stabilitesi düşecekdir. Ya da uçuş ağırlığınız 120 kg iken 100 kg lık bir yedekle uçarsanız En testinden geçmiş bir yedekse muhtemelen kurşun gibi 6.5 m/sn ile çökeceksiniz ki bu da 2 metreyi geçen bir yükseklikten düşmeye eş değer bir etkiye maruz kalcağnız anlamına geliyor. Sadece Ltf testinden geçmiş eski yedeklerden biriyle limit üstü uçuyorsanız hiç taşımayın daha iyi. Çünkü zaten max uçuş ağırlığında 6.3 m/sn lik standardı sağlayarak geçmiş bir yedekde meteor gibi çakılırsınız. 7 m/sn ile düşmek 2.5 metre yükseklikten düşmeye eş değerdir.(h=1/2gxV2 ile hesaplanabilir) Ayrıca deep spiralde yüksek G altında açılış şokuna dayanma gücüde azalacak ve yedek paraşütün hasar alma olasılığı artacaktır.
Uçuş ağırlığınızın yedek paraşütün max uçuş ağırlığının yüzde 15 altında olması en ideal durumdur.
Asgari düzeyde kendi uçuş ağırlığınıza uygun bir yedekle uçmanız en azından buna dikkat etmeniz uçuş güvenliğniz için çok önemlidir.
Güzel uçun, tatlı konun.

Servet Yalçınkaya