Uçan Balon (Skew T Log P)

• 

Dünya üzerinde 900 ün üzerinde noktada insanlar günde 2 kez hepsi aynı anda Greenwich saatine göre öğlen 12 ile gece yarısı 12 de gökyüzüne doğru uçan balonlarını bırakıyorlar. Dünyanın her yerinde aynı anda bırakılan bu balonlar gökyüzüne doğru uçarken dünya barışı ve kardeşliği için yapılan dualarda yankılanarak semaya doğru yükseliyor.:) Desemde inanmayın şaka yapıyorum tabii ki:) Dışardan bakıldığında newage tarikatların ritüellerine benzeyen bu uygulama meteoroloji istasyonlarında görevli meteorolijistler tarafından her gün düzenli bir şekilde yapılıyor. 35 km yüksekliğe kadar 1,5 ile 2 saat arasında tırmanan Helyum balonlarının altında bağlı olan sensörler hava sıcaklığını, nemi, basıncı, rüzgar yönü ve şiddetini ölçerek radyo sinyali vasıtasıyla meteoroloji istasyonuna gönderiyor. Aynı anda bırakılan bu balonlarla atmosfere doğru dikey yönde sondaj uygulayarak atmosferin anlık olarak fotoğrafını çekmiş oluyorlar. Her istasyon elde etmiş olduğu verileri dünya meteoroloji örgütü ile paylaşıyor ve herkes birbirlerinin verilerine ulaşabiliyor. Türkiyede de 8 noktada meteoroloji balonu gökyüzüne bırakılıyor. İstanbul,Ankara,İzmir,Samsun,Adana,Isparta,Erzurum,Diyarbakır.

• 

Eğer şimdiye kadar Skew T diyagramı görmediyseniz biraz sonra anlatacaklarım sizin için çok fazla bir şey ifade etmeyebilir. Fakat Xc mesafe uçuşunda doğru zamanda doğru yerde olmak için kritik bir öneme sahip. Üst üste Xc Contest birincisi olan Alexander,bir beyaz yakalı olarak çalıştığı için kısıtlı sayıda uçuş günü olmasına rağmen her zaman doğru yerde doğru zamanda bulunmasının sırrını meteoroloji bilgisine sahip olmasına bağlıyor.Esasında Xc Skies gibi serbest uçucular için tasarlanmış profesyonel meteoroloji siteleri skew T diyagramını yorumlamanıza gerek kalmadan çok daha görsel bir şekilde irtifa rüzgarlarını, bulut tabanını, bulutluluk oranını, termiklerin yüksekliğini ve şiddetini size direkt harita üzerinde bir renk skalası üzerinde göstererek işimizi oldukça kolaylaştırıyor. Fakat daha derinlere dalmak istediğinizde misal tamam termiklerin oluşması için bir ısı farkı olması gerektiğini biliyoruz fakat ne kadar ısı farkı olması gerekiyor diye sorduğunuzda ? ya da İdeal bir xc gününde irtifadakı ısı farkının tam olarak kaç derece olması gerekiyor diye düşündüğünüzde ya da acaba bugün aşırı gelişim riski var mı diye kaygılandığınızda veya tırmanırken hafif bir inversiyonun olduğu bir noktayı geçmek için sebat etmem gereken bir katman var mı diye merak ettiğinizde, ya da acaba yeterince sıkı giyindin mi kışlık eldivenlerimi kullanmaya gerek var mı diye bulut tabanındaki sıcaklığı öğrenmek istediğinizde artık skew t diagramı ile türkçesi soğuma eğrisi ile tanışma vaktiniz gelmiş demektir.

Skew T Log P

Daha sonra elde edilen verilerin daha anlamlı bir şekilde yorumlanması için  Skew T Log P adı verilen bir diyagrama grafik olarak çiziliyor. X ve y ekseninden oluşan iki eksende iki değişkenin birbiriyle olan ilşkisini grafiksel olarak çözmekte zorlanıyorsanız, Skew T diagramında yaklaşık 5 tane sabit değişkenin(Kuru adyabatik eğrisi,doygun adyabatik eğrisi, eşdeğer basınç çizgileri, eşdeğer sıcaklık eğrileri, karışım oranı) temelde 3 tane bağımlı değişken ile (Çiğ noktası eğrisi, Sıcaklık eğrisi ve irtifa rüzgarları) tek bir diyagram üzerinde birbiriyle olan ilişkisinin grafiksel olarak ifadesini göreceğiniz için ilk başta dehşete kapılabilirsiniz. Bu çok normal. Fakat eğer mantığını kavrarsanız Skew T diyagramından bize pratikte fayda sağlayabilecek basit bilgileri çekmek esasında çok kolay.

• 

Çok fazla değişkenin birbiriyle olan ilişkisini dinamik bir şekilde göstermek için çok sayıda eğrinin kullanılmasından dolayı ki bunlardan biri de eşdeğer sıcaklık eğrisidir, saat yönünde 45 derecelk bir açıyla çizildiği için Skew T denmektedir. Skew ingilizcede eğri, T ise sıcaklığın baş harfidir. Log P ise basıncın logaritmik bir biçimde düştüğünü ifade etmek için kullanılmıştır. Log logaritmanın kısaltılmışı p (pressure) ise basıncın baş harfidir.Diyagrama kaba taslak baktığımızda sol tarfta dikey eksende soldan sağa doğru çizilmiş eşdeğer basınç çizgileri (isobar) basıncı gösteriyor. Eşdeğer basınç çizgilerine baktığımızda aralarındaki mesafe yukarıya doğru çıktıkca yani basınç düştükçe logaritmik olarak artar. Yatay eksende eş değer sıcaklık çizgilerini gösterir. Sol alttan sağ üste doğru 45 derece açı ile uzanırlar.

Sağ tarafta dikey eksende tüm irtifalarda rüzgar hızlarını rüzgar okları ile gösterir. Diyagramda hareketli olan kırmızı çizgi atmosfer sütunu boyunca sıcaklık değişim durumunu(ELR. environmental lapse rate) gösterir ki bizim açımızdan en önemli çizgidir. Kırmızı çizgi bize termiklerin kalitesini ve yüksekliğini gösterir. Sol yanındaki hareketli mavi çizgi ise yoğunlaşma noktasının (Dew point) dikey atmosfer sütunu boyunca durumunu gösterir. Bu çizgiye bakarak bulutlanma oranını yağış olup olmadığını ve bulut tabanını belirlememizi sağlar.

Genel hatlarıyla çok kaba taslak bir şekilde anlatmaya çalıştım. İlerde daha ayrıntılı bir şekilde teorik kısmına da izah etmeye çalışacağım.

Servet Yalçınkaya