Termiği Öğrenmek

Dennis pagen in makale serisinden Termiği öğrenmek başlıklı yazısını çevirdim. Başlangıçtaki Giriş ve story time bölümünü atlayarak getting started ile başladım. Story time bölümünde Dennis ilk termik tecrübesini anlattığı için biraz geyik muhabbetine bağlamış enerjimi daha verimli kullanmak için daha çok öğretici ve bilgi içeren yerden başlayarak devam ettim. .

Başlıyoruz

Gerçek şova davet edilmeden çok uzun zaman önce termik uçuşuna hazırlanabilirsiniz. İlk irtifa uçuşunu yaptıktan hemen sonra eğitmeniniz de onaylarsa 360 derece dönüş alıştırmalarına başlayabilirsiniz. İlk olarak iniş alanına yakın olacak şekilde ve irtifanızı kontrol ederek yapın sonra yelken yapmaya başlar başlamaz extra irtifa kazanıp inişe doğru giderken iniş alanının üzerinde yapabilirsiniz. Eğer vinç sistemiyle kalkış yapıyorsanız çok daha temiz bir alana sahip olduğunuzdan ilk uçuşlarınızdan hemen sonra 360 atma alıştırması yapabilirsiniz. Eğitmeniniz tandem uçuşla 360 atmanıza da muhtemelen yardımcı olabilir. Nasıl olursa olsun tüm çeşitleri ile 360 derece dönme alıştırması yapmak termik uçuşuna en iyi hazırlıktır çünkü termiğin sınırları içinde kalmak için 360 atmalıyız. Bu çeşitler sağa ve sola 360 ların yanı sıra çeşitli yatış açılarında ve 45 derece dahil hatta çok daha dik yatış açılarında( daha dik yatış açıları görev içindir verimli termik dönüşü için gerekli değildir fakat 360 pratiği yaparken tüm varyasyonları ile öğrenmelisiniz.) min çöküş hızında 360 ı, hızlı çöktüğünüz derin 360 ı, dalarak 360 ı (çevirmen notu: spiral) ve uykuda 360 atmayı öğrenin. Bu konuya yeterince dikkat çekemiyoruz. Eğer hızla termik dönmeyi öğrenmek istiyorsanız yüzlerce kez 360 atmalısınız bundan ötesi yok. (Hatta bu 360 ları termikte atsanız dahi gururla kayıt defterine yazabilirsiniz)

Bir çember etrafında ilerlerken rüzgar ile birlikte dönüşlerinizin ne tarafa doğru sürüklendiğine dikkat edin. Ayrıca bir 360 ın farklı yatış açılarında ne kadar sürdüğüne dikkat edin. Son olarak bir 360 da değişik yatış açılarında ne kadar irtifa kaybettiğinize dikkat edin sıfır kaldırıcıda. Tüm bu alıştırmalar ve farkındalık termik performansınızı maximize edecek sağlam temeli verecektir.

Yukardaki benim hikayeme dikkat ettiyseniz termiği bir gün içinde öğrendim. Fakat ben o zamana kadar zaten yüzlerce 360 atmıştım. Geçmişte taş devrinde eğlence olsun diye yapardık. (kanatların taş gibi çöktüğü devirde)

Takılıyoruz

Termik uçuşlarında eğlence ve heyecan ilk tecrübenizle başlar ve tüm uçuş kariyeriniz boyunca devam eder çünkü çok çeşitli ve farklı termikler vardır. Nerdeyse her termik farklı olmasına rağmen aralarında yeterli benzerlikte vardır bunları bir araya getirerek anlaşılır hale getirip üzerlerine binip yükselebiliriz.

Haydi termiklerin doğasını anlamakla başlayalım. Termiği tüm karmaşıklığı ile tanımlayan kitaplar var. Fakat bizim amaçladığımız şey için burada termiği kolon yada ısınıp yükselen bir baloncuk gibi düşünmek gerekli. Bu üstten (ya da alttan) bakıldığında çoğunlukla dairesel bir şekil anlamına geliyor. Termik yükselir çünkü etrafındaki havadan daha hafiftir ısındığından dolayı veya su buharı içerdiği için.(nitrojen ve oksijenden oluşan kuru havadan daha hafiftir.) Bu yüzden hepimizin ihtiyacı olduğu şey bu baloncuklardan birini bulduğumuzda termiği dönmek ve içinde kalmak, haksız mıyım ?

Termiklerin bulunduğu yer sıklıkla kalkış alanının yakınında olduğu için bir tepeyi veya dağı izleme eğilimindedir. Yeni termikciler için en kolay durum yamaç kaldırıcısı havada kalmalarına yardım ederken bir termikle karşılaşıncaya kadar yamaç boyunca taramaktır. Eğer vinçle kalkıyorsanız ve düz bir alandaysanız iki yardımcınız vardır: yerel sabit(sıklıkla gözüktüğü yer) termiklerin nerde olduğunu deneyimli pilotlardan öğren ve diğer pilotların nerde döndüğünü araştır. Her nasıl olursa olsun belki telsiz vasıtasıyla başka bir pilotdan destek isteyebilirsiniz ve sizi termiğe yönlendirir. Birkaç yıl geriye dönersek termikte yeni olan bir pilota vadi üzerinde bir yerel uçuş bölgesinde rehberlik etmiştim ve 1.5 saat boyunca bir termalden diğer termale gittik. Acaip eğlenceliydi !

Zaman oldukça önemlidir. Termikler hava akışını bozar çünkü yukarıya doğru hareket ederler. Bazen nerdeyse dimdik durarak rüzgarı göğüsler. Termikler belli miktarda hava akışını bozar ki biz buna türbülans diyoruz. Günün en kuvvetli kısmında- diyelimki öğleden saat 4:00 kadar-türbülans dikkate değer biçimde oldukça darbeli olabilir. Bu nedenle yeni termik pilotlarına tavsiyemiz ilk girişimlerini günün geç saatlerinde yapsınlar termikler sakinleştikten sonra. Genelde sizin için en iyi zaman saat 4:00 pm den hava kararana kadar olacaktır. (yaz aylarında)

Kazanan plan

Tekrar “maymun görür, maymun yapar” yaklaşımı en ideal öğrenme yöntemidir. Yani diğerlerinin ne yaptığnı izle ve onları yapmayı dene. Fakat eğer ilk termik girişiminiz ise yelken rüzgarlarında bir problem olabilir sürüklenmeyle ilgili. İşte bu nedenle ilk defa termikle karşılaştığınızda bizim size tavsiyemiz ilk olarak kama pimi dönüşü (cotter pin) yapmanız. (12. Bölüme bak-serinin bundan önceki bölümü) Bundan kasteddiğimiz termiğin sınırları içinde kalmak için 180 derecelik dönüş yapmak ve dönüşü yamaç kaldırıcısında bitircek şekilde yönlendirmek ve diğer yönden dönüşe devam etmek. ( Eğer bir vinçle düz bir yerde havalandıysanız tamamen faydalanmak için 360 atmayı deneyin) sıradaki-evet, heycanınızı kontrol edebilirseniz bir sonraki termik- denemede bağlı 180 ler atmayı deneyin termiğin sınırları içersinde kalmaya çalışırken. Dikkat ettiyseniz 8 şekli biçiminde düşünebilirsiniz. Çünkü sadece 180 derecelik dönüşler yaparsanız hafif rüzgarda ileri doğru hareket etceksiniz (tıpkı iniş paternindeki 180 ler gibi) ve termiğin önüne doğru sürüklenceksiniz. Bu alıştırmalar şekil 1 de gösterilmiştir.

Birkaç girişim ve testden sonra bağlı 180 ler veya 8 ler çizerek termiğin içinde kalmanın çok zor olduğunu keşfedebilirsiniz. Ters dönüşler sürekli atılan 360 lardan daha çok irtifa kaybına neden olur ve yeterince büyük olmadığı sürece kaldırıcının kenarlarında gezmekten kurtulamazsınız. Buna rağmen deneyimli pilotlar 8 çizmeyi kullanacaklardır kalktıktan hemen sonra termikle yükselmek için eğer yamaçla aralarında yeterince mesafe yoksa 360 atamayacaklardır. Sizde kullanmak zorunda kalacaksınız çoğunlukla termiklerde ve uçuşlarda o sihirli an gelene kadar yani yeterli yüksekliğe ulaştığınızda(yamaçdan 300 mt yüksekliğe ulaştığımızda diyebiliriz) veya yamaçtan uzaklaştığınızda(belkide iniş alanına doğru giderken) bir termikle karşılaştığınız zaman. Öyleyse kaldırıcıda ilk 360 larınızı atma zamanı. Tüm dikkatinizi ne hissetiğinize ve güzel yumuşak bir 360 atmaya vermeyi deneyin. Eğer tırmandığınızı hissediyorsanız dönüşe devam edin. Fakat her 360 attığınızda pozisyonunuzu kontrol edin. Tepenin, dağın , yamacın, kalkışın arkasına doğru mu gidiyorsunuz veya iniş alanından uzağa doğru mu sürükleniyorsunuz? Hatırlayın termik dönerken en önemli şey asla yükseklikle kendinden geçmemektir ve nerde olduğunuzu hatırlayın.
İlk yıllarda termik dönmeyi aletsiz öğrenmiştik fakat neden işi zorlaştıralımki. Bir vario alın ve kullanmayı öğrenin. Tecrübeli bir pilot bulun aleti daha verimli kullanmak için duyarlılığını ve eşik değerini ayarlasın. Boş boş bakmayın ona. Tatlı kaldırıcı sesini ve kasvetli çöküş çığlığını duymayı öğrenin. Her 360 da tatlı melodiyi maximize etmeyi deneyin. Gelecek ay kaldırıcının en iyi noktasında nasıl kalırız ona değincez.

Şimdilik büyük, şişman ve tembel termik baloncuklarını deneyimlemeyi sürdürün. Sonuçta onların içinde kalmakta ustalaştıkça ve termik baloncuklarının sınırlarındaki türbülansı öğrenirken daha güçlü ve küçük termikleri denemek için hazır olacaksınız. Diğer bir deyişle en iyi zaman olan öğledensonra termiklerini deneme girişiminde bulunabilirsiniz.
Acemilere uyarılar
Termiğin başlangıç safhasında yanlış gidebilecek ve kaçınmanız gereken şeyler hakkında uyanık olmanız çok önemlidir. İlk olarak en kiritik olanlardan biri 360 atarken rüzgar ile birlikte sürüklenmeye karşı uyanık olmaktır. Bu yüzden dağla aranızdaki açıklığı herzaman için bolca mesafe bırakarak korumalısınız. Kalktıktan sonra karşılaştığmız termiği 360 atarak dönmek genellikle mümkün değildir. Eğer sıfır rüzgar varsa da öne doğru biraz uçup gerekli açıklığı elde ederiz. Fakat yamaca yapışmamak için öne doğru ilerlediğinde kaldırıcıdan çıkabilirsiniz. Bu nedenle yukarda tarif edilen zayıf ve yamaç kaldırıcısı olmayan koşullarda 8 çizeriz.

İkinci tehlike, biraz yukardaki ile ilişkili, termikte türbülansla karşılaşma ki dönüşünüzü yavaşlatabilir veya durdurabilir hatta dönüşün rüzgaraltı kısmındayken termikten düşebilirsiniz. Tehlike şu ki eğer yamaca doğru döndüğünüzde bu olursa acı dolu bir çarpışma ile sonlanabilir. Termik araziye yakın olduğunda türbülans özellikle olağandır yere sürtündüğünden dolayı ve termik oluşurken ilk aşamaları daha karışıktır. En güvenli yol, tüm pilotlar için, bir süredir burda olan ve ilerde de sürekli burda olmak isteyenler için, araziye yakın uçarken termikleri kontrol için biraz daha hızlı dönün. Bu meseleye gelecek ay daha detaylı bakacağız.

Özellikle termik dönmeyi zayıf koşullarda veya günün geç saatlerinde öğrenirken termikler çok uysaldır bir termiğe giriş çok yumuşak olabilir- kademeli bir değişim hissedersiniz çöküşten tırmanışa doğru. Birçok durumda her ne olursa olsun termiğin çevresinde türbülans olabilir. (bakınız şekil 2) Bu türbülans sizin güzel yumuşak 360 nızı bozabilir. Ve hatta termiği kaybetmenize neden olabilir sizi yakalarsa. Çoğunlukla termiğin çevresindeki türbülansa yakalandığınızda sizi termiğin merkezinden uzaklaştırıp atar. Uysal bir termikte/ uysal türbülansda veya termiğin etrafını çevirmiş olan bastırıcıda 150 mt kaybedebilirsiniz tekrar termiğe geri dönmeden önce. Çok güçlü termik çok güçlü türbülan çok güçlü bastırıcı demektir ve 450 mt den fazla irtifa kaybedebilirsiniz. Açıkca görüldüğü gibi çok tehlikelidir araziye yakın uçarken termik tarafından tükürülmek. İşte bu nedenle biraz daha hızlı uçmalıyız araziye yakın olduğumuz zaman ve termiğin sınırları içersinde kalmaya çalışırken daha dar dönmeliyiz.(çevirmen notu: kanadı yatırdıkça hava hızınızda yatış açınızla doğru orantılı olarak artar ve türbülansdan daha az etkilenirsiniz) Bunla ilgili düşünün-güvenlik ve performans için önemli. Ve tabiki herkes neşe içinde yükselirken bastırıcıda dolanıp termik tarafından karpuz çekirdeği gibi tükürülüp atılmak istemezsiniz.

Son potansiyel tehlike termikle birlikte yamacın önünden çok arkaya sürüklenmektir ki dağın ön tarafına ulaşamayabilirsiniz. Unutmayın dağın üstünde venturi (çevirmen notu: rüzgarın arazi yapısı nedeniyle sıkışıp daha hızlı akması) olabilir. Termikten düşüp kafa rügarına kaldığınızda coğunlukla bastırıcıya benzer. Bu yüzden yeni termik dönecekleri 1 ‘ e 1 süzülme oranına gore (1/1 veya 45 derece) dağın önünde kalmaları konusunda uyarmalıyız. Eğer termik epey kuvvetli ve rüzgar epey hafifse kolayca tırmanırsınız yukardaki süzülme oranına göre. Bu kuralı hafife almayın yoksa çok pişman olursunuz. Tabiki eğer düz alanda vinçle havalanıyorsanız arazi ile ilgili uyarılar sizi bağlamaz. Fakat rüzgaraltında çok sürüklenmede uyanık olun ki arzu ettiğiniz iniş alanına, vinç alanına ulaşamayabilirsiniz.

Bu yoldan daha önce geçenler olarak size imreniyoruz ilk termiğinizle karşılaşıp başardığınızda tamamen yepyeni bir dünyaya açılcaksınız. Keyfini çıkartın bu tecrübenin ve arkadaşlarınıza anlatın.Coşku bulaşıcıdır. Gelecek ay daha fazla termik bilgisi ve eğitimi üzerinde durucaz.

Çeviri Servet Yalçınkaya